Identiteit en het probleem van het ‘ras’ (06/02/2024)

Ontwikkelingen in de genetica hebben aangetoond dat het DNA van mensen wereldwijd voor 99,9% overeenkomt. Hierdoor werd wederom bewezen dat ras geen biologische basis heeft  en dat het onzin is om mensen op grond van ‘ras’ te onderscheiden. Tegelijkertijd wordt steeds vaker gebruik gemaakt van DNA-onderzoek om de etniciteit of het ‘ras’ van een verdachte te bepalen, of om te weten waar onze voorouders vandaan komen.
In haar lezing maakte prof. dr. Amade M’charek duidelijk wat etnisch profileren, genealogisch onderzoek, Neanderthaler DNA en DNA-testen met elkaar te maken hebben. De maatschappelijke uitdaging en daarmee de hamvraag is: hoe kunnen we gebruik maken van deze nieuwe technieken om meer over ons zelf en onze geschiedenis te leren, zonder terug te vallen op achterhaalde ideeën over ‘ras’?

De toekomst van ons voedsel (21/11/2023)

Frederike Praasterink (Lector Future Food Systems aan de HAS Hogeschool in Den Bosch) hield een lezing over de toekomst van ons voedselsysteem. Ons ‘dagelijks brood’, het lijkt zo vanzelfsprekend. Maar achter ons eten gaat een dynamische en innovatieve sector schuil, die ook grote en radicale vernieuwingen staat. Want de productie van ons voedsel overschrijdt een aantal planetaire grenzen, bijvoorbeeld op het gebied van klimaat, nutrientencycli en biodiversiteit. Daarom wordt er gewerkt aan transitie naar een duurzaam voedselsysteem. Dat heeft gevolgen voor de manier waarop we produceren, maar ook wat we consumeren. Hoe vanzelfsprekend is ons huidige ‘dagelijkse brood’ eigenlijk?
Hier vindt u de sheets van haar lezing.

De geschiedenis van de gezondheidszorg in Brabant van 1500 tot 1950 (23/09/2023)

Jan van Eijk is conservator van Museum De Dorpsdokter in Hilvarenbeek. Hij ging in zijn lezing in op de geschiedenis van de Brabantse gezondheidszorg aan de hand van een galerij van 13 Brabantse dokters die ook in het museum te zien is.
De 500e verjaardag van Johannes Goropius Becanus (1519-1573) was voor Museum De Dorpsdokter in 2019 aanleiding om in een serie van 13 portretten van Brabantse dokters de geschiedenis van de geneeskunde stapsgewijs te schilderen. Niet met alle grote ontdekkingen of met alleen maar mannen-van-naam. Nee, gewoon met Brabantse dokters die in de 16e t/m 20e eeuw elk hun mannetje stonden tegen de achtergrond van de medische wereld van toen, en die het vertrouwen kregen van hun patiënten.

De zorg anno 2023; weet de burger hiervan? (14/03/2023)

Prof. dr. Bart Berden, bijzonder hoogleraar Organisatie Ziekenhuiszorg, richt zich vooral op de ontwikkeling van de ziekenhuiszorg, een gebied waarin hij op zowel bestuurlijk als wetenschappelijk niveau zeer ruime ervaring heeft. In zijn lezing ging hij in op vraagstukken waar hij zich mee bezighoudt. Hoe ziet het ziekenhuis van de toekomst er uit? Wat betekent dit voor professionals en patiënten? Welke invloed heeft digitalisering en technologie op de ziekenhuisorganisatie? Welke effecten heeft dit op de kwaliteit en betaalbaarheid van de ziekenhuiszorg?
U kunt hier zijn PowerPoint-presentatie zien.

Data-eigenaarschap in het big data tijdperk: een voorbeeld uit de gezondheidszorg (7/2/2023)

Prof. dr. Mirjam van Reisen, hoogleraar FAIR Data Science aan het Leids Universitair Medisch Centrum, ging in haar lezing in op het vraagstuk van het belang van data-eigenaarschap als het gaat om gezondheidszorg.

Het klimaat kan alleen slagen met inspraak van de burger (22/2/2022)

We zien de klimaatverandering al een tijdje vol in het gezicht. Het ene na het andere weerrecord wordt gebroken, de landijsmassa’s smelten, de dooi van de permafrost zorgt voor enorme grondverzakkingen in het arctisch gebied, wat leidt tot meer CO2- en methaan-uitstoot en nog meer opwarming, en hoge temperaturen wakkeren bosbranden aan in Australië en de Verenigde Staten. En we zitten pas op een mondiaal gemiddelde temperatuurstijging van iets boven één graad Celsius. Wetenschappers bediscussiëren of de versnelde smelt van het landijs op Groenland nu wel of niet betekent dat we het punt van onomkeerbaarheid voorbij zijn. Prof.dr. Heleen de Coninck ging in haar lezing in op oorzaken van het gebrek aan actie om klimaatverandering tegen te gaan. Ondanks dat er te weinig gebeurt, blijft ze hoop houden.

Vrouwen en cardiologie (19/4/2022)

Prof.dr. Jos Widdershoven, cardioloog, ging in het zijn lezing in op de toenemende duidelijkheid dat cardiologische ziektebeelden zich verschillend kunnen presenteren bij vrouwen in vergelijking tot mannen. Daarnaast blijken er ziektebeelden te bestaan die uitsluitend bij vrouwen voorkomen. De aandacht voor onderzoek en behandeling voor vrouwspecifieke cardiologische aandoeningen en risicofactoren is daarmee in een stroomversnelling gekomen.
Wetenschappelijk onderzoek in het verleden richtte zich vooral op mannelijke patiënten en inmiddels wordt bij de opzet van onderzoek duidelijk rekening gehouden met gender-verschillen en wordt zorg gedragen voor ruimschootse inclusie van vrouwelijke patiënten. In verschillende westerse landen bestaan al poliklinieken cardiologie met specifieke aandacht voor hartziekten bij vrouwen. Het concept van vrouwspecifieke cardiologische aandoeningen is echter nog niet breed geaccepteerd in een door mannen gedomineerd specialisme.

Wordt de oncoloog/radioloog in de komende jaren vervangen door de computer? (3/3/2020)

Door de stormachtige snelle ontwikkelingen van Artificiële Intelligentie (AI) en het gebied van ‘Machine Learning’ vinden op allerlei gebieden in de gezondheidszorg kleine en grote revoluties plaats in het diagnosticeren van ziektes en het analyseren van informatie. Op dit moment omvat beeldinformatie circa 50% van de medische informatie over patiënten en hun ziektes. Bijvoorbeeld het stellen van de diagnose van slokdarm-en darmkanker gebeurt ook initieel op basis van foto’s en video’s. Ook voor dit gebied heeft AI zijn intrede gedaan en wordt de computer mogelijk een assistent van de arts. Sterker nog, het blijkt dat de computer in diverse gevallen een betere en hogere score haalt dan de gemiddelde MDL arts en zelfs gelijk aan of hoger scoort dan medische experts op dit gebied.
In zijn lezing gaf prof. dr. ir. Peter de With voorbeelden gegeven van dit soort situaties en legde op toegankelijke wijze uit waarom dit gebeurt en wat de computer wordt aangeleerd bij gebruik van AI. De voordracht eindigde met een discussie of de arts hierdoor overbodig wordt in de toekomst.

Waarom we geen leven kunnen  maken (19/2/2019)

“Hoe is het leven op aarde ontstaan?” is wellicht één van de meest intrigerende vragen waar geen wetenschappelijk antwoord op te geven is. Echter steeds meer raadsels over het leven worden opgelost door de enorme vooruitgang in de wetenschap en technologie. Hierdoor worden de mogelijkheden om het leven op ingrijpende wijze te veranderen bijna onbeperkt. Enerzijds kunnen we nu schapen klonen, organen kweken uit stamcellen, terwijl we cellen, planten en bacteriën genetisch kunnen modificeren. Anderzijds is het synthetiseren van moleculen uit simpele stoffen tot grote hoogte gestegen, waardoor we grote eiwitten en DNA met synthesizers kunnen maken en met allerlei medicijnen vele ziektes kunnen genezen. De vele inzichten leggen tevens de complexiteit van de moleculaire celbiologie bloot. Hierdoor wordt de verwondering over hoe leven kan zijn ontstaan des te groter. In zijn lezing ging prof. dr. Bert Meijer in op grootste uitdagingen om het ontstaan van het leven te begrijpen. En waarom het, ondanks alle onderzoeksinspanningen, nog heel, heel lang zal duren voordat een levende cel uit zijn individuele componenten in een laboratorium wordt gemaakt.

Hallo, is daar iemand? Zoeken naar leven in het heelal (17/10/2017)

Zou er nog ergens in het heelal leven zijn of zijn wij de enigen? Dat is een vraag die veel mensen zich stellen. Als er leven elders is, hoe zou dat er dan uit kunnen zien? Zoals de marsmannetjes in strip-figuren met antennes in plaats van oren, of misschien wel heel anders: bijvoorbeeld reusachtig zwevende ballen slijm, of misschien nog veel gekker. We weten het gewoon niet. Toch kunnen we uit het ontstaan van het leven op aarde al veel te weten komen over de noodzakelijke voorwaarden voor leven: en niet alleen voor aard-achtig leven! De laatste jaren zijn op aarde levensvormen gevonden die wel heel bijzonder zijn en die aantonen dat zelfs onder extreme omstandigheden leven zich kan ontwikkelen. Als we die kennis nu eens toepassen op planeten? De laatste jaren is het mogelijk om met heel speciale instrumenten te zoeken naar planeten bij andere sterren, zogenaamde ‘exoplaneten’. Daarvan zijn er nu al meer dan vijf duizend ontdekt! Dit doet vermoeden dat rondom de meeste sterren planeten draaien. Dan zijn er alleen al in ons melkwegstelsel honderd miljard exoplaneten! Een aantal van de ontdekte planeten zit in de ’levens-zone’ van hun ster: niet te dichtbij en niet te ver weg zodat er water kan zijn, en dan zou er ook leven kunnen zijn. In februari 2017 werd het Trappist systeem ontdekt met 6 exoplaneten waarvan er drie in de levens-zone zitten. Het is nu zelfs mogelijk om de samenstelling van de dampkring van exo-planeten te onderzoeken om te zien of er een teken van leven is. Prof. dr. Henny J.G.L.M. Lamers liet met veel mooie beelden zien wat we weten over het ontstaan van leven op aarde en vertelde over de zoektochten naar exoplaneten en leven in het heelal.

Nieuwe kansen voor kernenergie (2015/2016)

Prof. dr. ir. Jan Leen Kloosterman vertelde over nieuwe vormen van kernenergie. Eerst legde hij uit hoe uranium235 wordt gesplitst in neutronen die op hun beurt weer splijten waarbij energie vrijkomt. Uit 1 gram uranium komt de energie vrij die equivalent is aan de verbranding van 2500 liter benzine. Bij deze splitsing komt kernafval vrij dat voor de veiligheid 100.000 jaar moet worden opgeslagen. Een andere nieuwere en minder gevaarlijke kernenergiebron kan Thorium zijn dat wordt verwerkt in gesmolten zoutreactoren. Thorium wordt omgezet in Uranium233 en is “slechts” 300 jaar radioactief. Het is op grote schaal aanwezig o.a. in het zand in India, maar komt ook vrij bij mijnbouw. Per jaar is ongeveer 2500 ton Thorium nodig om aan alle elektriciteitsbehoefte in de hele wereld te voldoen.

Over zien en overzien (2013/2014)

Prof. Dr. Pieter Roelofsema liet op zeer heldere wijze ‘zien’ hoe het proces van ons waarnemen in de hersenen verloopt. Via zenuwcellen, dendrieten en axonen gaat informatie naar een deel van de hersenschors en vandaar gaat het voor integratie en begrip van hetgeen is waargenomen naar hogere gebieden waar een bepaalde cel zorgt voor een unieke herkenning. Dit alles verloopt binnen een fractie van een seconde. Aan de hand van veel  beeldmateriaal werd dit proces verduidelijkt.