‘Vorm de Hersenen en Vorm de Wereld’
4 november heeft Prof. dr. Margriet Sitskoorn een fascinerende lezing gegeven voor de Culturele Kring Adriaen Poirters te Oisterwijk. Het centrale thema van de lezing was de ontwikkeling en het belang van de prefrontale cortex in de context van persoonlijke ontwikkeling en succes in de moderne VUCA-wereld (Volatility, Uncertainty, Complexity, and Ambiguity).
De lezing bood een diepgaand inzicht in hoe de hersenen ons gedrag en welzijn beïnvloeden. Centraal stond het begrijpen van de samenhang tussen het beloning- en genotsysteem en het pijnsysteem, en hoe deze systemen van invloed zijn op ons ervaren van geluk
Prof. Sitskoorn legde uit dat ons beloning- en genotsysteem geactiveerd wordt door zaken zoals eten, drinken, seks, aandacht en cadeaus. Wanneer dit systeem geprikkeld wordt, ervaren we een gevoel van plezier en voldoening. Aan de andere kant, het pijnsysteem wordt geactiveerd door fysieke pijn zoals een klap, maar ook door mentale pijn zoals buitensluiting en discriminatie. Verrassend genoeg worden zowel fysiek als mentaal pijn via hetzelfde netwerk in de hersenen verwerkt. Deze systemen verklaren waarom we vaak gedragingen vertonen die op de korte termijn fijn zijn, maar op de lange termijn problemen kunnen veroorzaken.
Prof. Sitskoorn lichtte toe dat onze hersenen voortdurend in ontwikkeling zijn door neuroplasticiteit. Dit betekent dat niet alleen onze hersenen ons gedrag bepalen, maar dat ons gedrag ook invloed heeft op de structuur en functie van onze hersenen. Dit biedt ons de kans om bewust onze prefrontale cortex te versterken, welke essentieel is voor executieve vaardigheden zoals beslissingsvaardigheid, impulsbeheersing en planning.
Het EFFECT-Model
Om de prefrontale cortex optimaal te onderhouden en ontwikkelen, introduceerde Prof. Sitskoorn het EFFECT-model, een acroniem dat staat voor Enriched Environment, Fixed Sleeping Pattern, Flow Focus, Exercise, Connect Today with Tomorrow, en Time.
- Enriched Environment (Verrijkte Omgeving): Een rijk aanbod van nieuwe en diverse ervaringen kan de neuroplasticiteit bevorderen. Sitskoorn moedigde aan om buiten de comfortzone te treden en open te staan voor nieuwe dingen om nieuwe hersenverbindingen te stimuleren.
- Fixed Sleeping Pattern (Vast Slaappatroon): Adequate rust is cruciaal voor hersenfunctie en herstel. Ze benadrukte dat volwassen individuen tussen de 7 tot 9 uur slaap per nacht nodig hebben om optimaal te functioneren.
- Flow Focus Training (Flow Focus Training): De kunst om je aandacht onder controle te houden in een wereld vol afleidingen. Er werd uitgelegd dat multitasken vaak wordt overschat en dat het beter is om je te concentreren op één taak tegelijk om effectiviteit te behouden.
- Exercise (Beweging): Regelmatige fysieke activiteit ondersteunt niet alleen fysieke gezondheid maar ook cognitieve functies. Sitskoorn beschreef verschillende vormen van oefeningen die zowel fysieke als mentale uitdagingen bieden, zoals dans of vechtsporten.
- Connect Today with Tomorrow (Verbind Vandaag met Morgen): Het vermogen om korte termijnacties in verbinding te zien met de lange termijngevolgen is essentieel. Dit onderdeel is complex vanwege de evolutionaire ontwikkeling van de hersenen die sterk beïnvloed wordt door directe beloningen. Het bewust plannen en verbinden van huidige acties met toekomstige doelen helpt bij langetermijndenken en succesvol gedrag.
- Time (Tijd): Toewijding aan het ontwikkelen en bijhouden van deze vaardigheden kost tijd en discipline. Het begrijpen van de waarde van tijdsinvestering in persoonlijke ontwikkeling is hierbij van belang.
Vragenronde
Diverse vragen kwamen aan bod.
- Een vraag ging over het verband tussen intelligentie en karakter. Een vraag betrof hoe karakter van invloed is op het vermogen om deze vaardigheden te ontwikkelen. Sitskoorn legde uit dat zowel genetische factoren als omgevingsfactoren betrokken zijn bij karaktervorming. Het idee dat karakter vast zou staan is een misvatting; er is ruimte voor verandering en ontwikkeling.
- Verder werd er gevraagd naar de praktische toepassing en haalbaarheid voor gezinnen die in armoede leven. De professor benadrukte dat het Zero Poverty Lab zich bezighoudt met het creëren van kansen voor deze gezinnen door multidisciplinaire benaderingen zoals hervormingen in wetgeving en sociale structuren.
- Vele deelnemers toonden interesse in hoe kinderen gestimuleerd kunnen worden om hun prefrontale cortex te ontwikkelen, waarop Prof. Sitskoorn benadrukte dat naast uitdagende en nieuwe ervaringen, een ondersteunende en verrijkte omgeving essentieel is.
- Een andere vraag richtte zich op de rol van cultuur en creativiteit. Muziek en kunst kunnen netwerken in de hersenen stimuleren die bijdragen aan probleemoplossend vermogen en empathie.
De lezing sloot af met een oproep om actief te werken aan het vormen van de eigen prefrontale hersenschors, onderstreepte het belang van persoonlijke ontwikkeling in het kader van neuroplasticiteit en vormde een inspiratie om actief bezig te zijn met het verbeteren van zowel het persoonlijke als het maatschappelijke welzijn.
Het EFFECT-model biedt praktische tools om onze hersenen niet alleen gezond te houden, maar ook optimaal te laten functioneren in onze complexe huidige wereld.